Het is aanstaande zondag niet de eerste keer dat Willem II en Ajax een finale tegen elkaar spelen. Meer dan een eeuw geleden troffen beide clubs elkaar ook al in een eindstrijd. In 1916 ging het echter niet om de nationale beker maar om de Zilveren Bal, destijds een prestigieus toernooi voor de betere clubs van Nederland. In het spiksplinternieuwe stadion van Sparta Rotterdam onderstreepte Willem II zijn status als landskampioen.   

Het is 1916. Terwijl in de rest van Europa de eerste wereldoorlog woedt, wordt er in het neutrale Nederland gevoetbald. De bekercompetitie van de NVB (later KNVB) doet er nog niet zo toe. De planning van de wedstrijden verloopt uiterst chaotisch. Zo komt het nogal eens voor dat clubs hun tweede elftal afvaardigen omdat de NVB op dezelfde dag wedstrijden voor de competitie inplant. Bovendien spelen de zuidelijke clubs nauwelijks een rol van betekenis in de nationale beker. Een prijs die veel meer in aanzien staat is de Zilveren Bal. Vanaf 1901 worden gerenommeerde verenigingen van Nederland jaarlijks uitgenodigd door de Zilveren Voetbal Commissie, die zetelt in Rotterdam. Plaats van handeling is het Sparta-terrein. Het Rotterdamse elitebal wordt in de maand voorafgaand aan de competitie gespeeld, verspreid over twee weekenden. 

Aan de start van het seizoen 1916-1917 is Willem II vanzelfsprekend uitgenodigd. De Tilburgers zijn een paar maanden daarvoor landskampioen geworden. Met een 0-1 overwinning op Go Ahead in Deventer hebben ze geschiedenis geschreven door als eerste niet-westelijke voetbalvereniging de landstitel op te eisen. Het toernooi om de Zilveren Bal wordt daarom gezien als ultieme testcase voor de kersverse kampioenen. De deelnemers beleven een primeur: de nieuwe thuishaven van Sparta, de Spartaburcht in de wijk Spangen, opent zijn deuren. De officiële opening staat weliswaar een maand later gepland, er kan al wel gevoetbald worden. Op de bewaard gebleven elftalfoto’s van de deelnemende ploegen zijn de bouwsteigers nog goed zichtbaar op de achtergrond. 

Het zit Willem II aan het begin van het toernooi behoorlijk mee. De eerste wedstrijd tegen HFC Haarlem eindigt in 1-1, waarna om de winst wordt geloot. Het lot bepaalt dat Willem II een week later aan mag treden in de tweede ronde. Tegen MVV wordt met 1-0 gewonnen, waardoor de Tilburgers zich voor de beslissingswedstrijden plaatsen. Samen met Ajax en de Rotterdamse clubs Sparta en VOC worden op zondag 17 september 1916 de have finales en de finale op één dag gepeeld. In de ochtenduren plaatst Willem II zich overtuigend voor de finale door met 4-1 van VOC te winnen. In de finale wacht Ajax. 

Vanwege de eerste wereldoorlog zijn de Amsterdammers veroordeeld om te spelen in de westelijke tweede klasse, waar ze in de zomer voorafgaand aan de oorlog ongelukkigerwijs door degradatie in zijn beland. Dat ze daar niet thuis horen, bewijzen de Ajacieden wekelijks. Op het tweede niveau wordt de ene na de andere ploeg met grote cijfers verslagen. De regels van de NVB staan een promotie naar de eerste klasse echter niet toe zolang de oorlog voortduurt. In vriendschappelijke wedstrijden tegen eersteklassers bevestigen de Ajacieden keer op keer het tegendeel. De Amsterdamse ploeg geldt als onverslaanbaar en sommige criticasters menen zelfs dat Willem II het landskampioenschap te danken heeft aan het feit dat Ajax noodgedwongen op het tweede plan speelt. Dat heeft ook Sparta ondervonden, dat als westelijk kampioen van de eerste klasse ’s ochtends in de halve finale met 3-0 onderuit gaat tegen de Amsterdamse tweedeklasser. 

In de finale van de Zilveren Bal hebben de Amsterdammers de kans om hun inmiddels opgebouwde reputatie als ‘grafdelvers van eerste klassers’ te onderstrepen. Mede dankzij de excellent keepende Tilburgse doelman Walter van den Bergh wint Willem II met 1-0. Rechtsbuiten Harrie van Asten tekent voor de enige treffer. Gekleed in een lange, witte badjas neemt aanvoerder Harry Mommers de Zilveren Bal in ontvangst. Na een diner in het Rotterdamse Maison Ulrich keren de Willem II’ers per trein terug naar Tilburg. Daar worden ze ’s nachts omstreeks één uur nog door tal van enthousiaste supporters opgewacht. Met de verovering van de Zilveren Bal hebben de Tilburgers onderstreept dat het landskampioenschap hen met recht toekomt.

Het seizoen daarna treft Willem II opnieuw Ajax. Dit keer in de halve finale van het Zilveren Bal toernooi. Op 16 september 1917 zijn de Amsterdammers wederom favoriet. Sinds de vorige finale is Ajax niet meer verslagen. Maar ook nu winnen de Tilburgers, met 2-0. De daaropvolgende finale tegen gastheer Sparta blijft lang spannend. Uitblinker aan Tilburgse kant is Pim Versluys. Normaal gesproken linksbuiten, maar omdat doelman Walter van den Bergh verhinderd is staat hij het gehele toernooi onder de lat. In die hoedanigheid sleept hij zijn ploeg naar een 1-1 eindstand. Er moet worden verlengd tot het winnende doelpunt valt. In een ‘sudden-death-avant-la-lettre’ is het midvoor Jos van Son die met een omhaal de eerste golden goal in de Tilburgse clubhistorie maakt. 

In de Harmonie bioscoop in Tilburg zijn later die week opnames te zien van de finale tegen Sparta. ‘Tijdens het vertoon van de film moedigen Tilburgse voetballiefhebbers hun stadsgenoten luid aan, als stonden ze in werkelijkheid om het terrein’, bericht de Nieuwe Tilburgsche Courant. Zij zien hoe Willem II-aanvoerder Harry Mommers voor de tweede keer in successie in witte badjas de Zilveren Bal in ontvangst neemt. Dat badjassenritueel is een traditie die nog altijd in ere wordt gehouden bij de uitreiking van de huidige KNVB-beker. Ook aanstaande zondag.